Emocje to klucz do relacji ze sobą i z innymi. Towarzyszą nam niemal od pierwszych chwil życia, by rozwijać się wraz z nami, gdy jako dzieci poznajemy świat. O tym, jak dziś radzimy sobie z emocjami jako dorośli, w dużej mierze zadecydowały pierwsze lata życia. To wtedy dowiadywaliśmy się, czym są emocje i jak sobie z nimi radzić. Teraz możemy stanąć niejako po drugiej stronie i zadbać o jak najlepsze wsparcie emocjonalne dzieci, by zapewnić im dobry start w dorosłe życie.
Jak robić to dobrze i tym samym zadbać o właściwy rozwój emocjonalny przedszkolaka?
Czym jest rozwój emocjonalny dziecka?
Świadomość własnych emocji i umiejętność radzenia sobie z nimi to coś, co jest niezbędne do funkcjonowania i nawiązywania relacji z innymi, niezależnie od miejsca i okoliczności. A ponieważ nie od razu potrafimy rozpoznać, co czujemy, a do tego wyrażać to we właściwy sposób, niezbędne okazuje się wsparcie przy przechodzeniu przez poszczególne etapy radzenia sobie z emocjami. Tym właśnie, w dużym skrócie, jest rozwój emocjonalny dziecka. Gdy maluch ma dobrego nauczyciela i towarzysza, który pomaga mu w odkrywaniu zarówno tych przyjemnych, jak i nieco trudniejszych sił, nad którymi nie bardzo umie panować, jego rozwój emocjonalny jest w dobrych rękach.
Dlatego właśnie każdy rodzic powinien zdobyć niezbędną wiedzę na temat rozwoju emocjonalnego swoich dzieci. Dzięki temu nie tylko przy okazji będzie mógł lepiej przyjrzeć się swoim emocjom. Efektywniejsze też będzie wsparcie emocjonalne dzieci, gdy te stawiać będą pierwsze kroki w nieznanym świecie. Tym bardziej że droga, która je czeka, nie należy do najłatwiejszych.
Wsparcie emocjonalne dzieci zaczyna się już wtedy, gdy potrafią jedynie płakać, uśmiechać się, głośno się śmiać, czy też krzyczeć. To wszystko wywołuje odpowiednie reakcje otoczenia, co już wtedy powinno być jak najbardziej świadomym działaniem. Im wcześniej zaczniesz tak właśnie postępować, tym łatwiej ci będzie wspierać dziecko we wspinaniu się po szczeblach emocjonalnej drabiny. Tak, by nie tylko poznawało kolejne emocje, ale też by one coraz rzadziej nad nim panowały.
Gdy nauczy się ono rozpoznawać, nazywać i w odpowiedni sposób wyrażać swoje emocje, lepiej rozumieć będzie też swoje zachowanie. Łatwiej mu również będzie nawiązywać relacje z innymi, odczuwać empatię i budować ważne dla niego więzi.
Rozwój emocjonalny przedszkolaka
Okres przedszkolny to czas, kiedy w życiu emocjonalnym dziecka bardzo wiele się dzieje. I choć same emocje mogą zmieniać się z szybkością błyskawicy w zależności od sytuacji, w której maluch się znajduje, to powoli zaczyna je rozróżniać. To zaś ważny krok na drodze do świadomego kierowania nimi i wyrażania w pozytywny sposób. Coraz większy zasób słów i nowe umiejętności poznawcze to kolejne elementy rozwoju, które pomagają w nauce panowania nad emocjami.
We wczesnych latach rozwoju maluch znał już podstawowe emocje, czyli strach, gniew, radość i zazdrość, ale nie do końca je rozróżniał. Tym samym nie wychodziło mu zbyt dobrze świadome ich wyrażanie. Rozwój emocjonalny przedszkolaka to okres zmian w tym, co i jak przeżywa. Emocje coraz rzadziej wyrażane są w sposób impulsywny i niekontrolowany. Zwłaszcza te silne i gwałtowne, które okazywane są w formie nagłego wybuchu skierowanego na zewnątrz.
Ze względu na to, iż panowanie i świadome wyrażanie emocji to trudny proces, niezbędne jest odpowiednie wsparcie emocjonalne dzieci w tym ważnym dla nich okresie.
Jak powinno wyglądać wsparcie emocjonalne dzieci? – poradnik dla rodziców
Gdy wiesz już, jak wiele dzieje się w życiu dziecka pod względem emocjonalnym, czas przejść do działania i wesprzeć go w tym okresie zmian. Co zatem możesz zrobić?
Wsparcie emocjonalne dzieci to spore wyzwanie dla rodziców. Potrzebna jest nie tylko wiedza, ale też sporo cierpliwości i zrozumienia. Pamiętaj, że z wyrażaniem emocji jest jak z nauką chodzenia. Zanim twoja pociecha zacznie czuć się pewnie, jeśli chodzi o nazywanie i okazywanie emocji, niejeden raz się potknie i wyrazi je w sposób niekontrolowany. Tak, jak zapewne niejeden raz zdarzało się to jej do tej pory.
Jeśli chcesz w sposób efektywny i skuteczny pomagać dziecku poruszać się w świecie emocji:
Pytaj dziecko, co w danej sytuacji czuje
Unikaj pytań o to, jak się czuje. Wówczas bowiem najczęściej usłyszysz, że albo dobrze, albo źle, a nie o to w tym chodzi. Lepiej sprawdzają się pytania otwarte. Pytasz wówczas o to, co czuje twoje dziecko i co wywołało konkretne emocje. Słuchaj uważnie i staraj się naprawdę je zrozumieć.
Pomóż dziecku nazywać konkretne emocje
Wcześniejsza praktyka pozwala też poszerzać zasób słownictwa dotyczącego emocji. Gdy dziecko nie będzie umiało ich nazwać, ale wyjaśni, co mogło wywołać daną emocję, łatwiej ci będzie domyślić się, co ma na myśli. Tym samym, gdy zdarzy się coś podobnego, maluch będzie wiedział, co czuje.
Akceptuj wszystkie emocje dziecka
Nie ma złych i dobrych emocji. Gdy przedstawisz je tak swojemu dziecku, odruchowo będzie unikać wyrażania tych pierwszych, zamiast robić to w świadomy i pozytywny sposób. Gniew jest tak samo ważny, jak radość, tylko służą do wyrażania siebie w zupełnie różnych okolicznościach i na inny sposób.
Nie zaprzeczaj temu, co dziecko w danej chwili czuje i nie umniejszaj temu
Wsparcie emocjonalne dzieci oznacza również akceptację ich bieżących uczuć i emocji. Gdy maluch wróci do domu z płaczem, bo kolega zabrał mu zabawkę, nie przekonuj go, że nic takiego się nie stało, i że na pewno kolega nie zrobił tego złośliwe. Raczej posłuchaj, co mówi twoje dziecko i pomóż mu nazwać emocje, które go wypełniają. Nie bagatelizuj problemu, z którym przyszło mu się zmierzyć i który dla niego jest naprawdę wielki. Już sama rozmowa o tym może mu pomóc uporać się z tym, co czuje.
Ucz dziecko wyrażać emocje w sposób pozytywny
W praktyce oznacza to, żeby nie zgadzać się na wyrażanie emocji w sposób, który rani innych. Wspólnie poszukajcie innych, pozytywnych sposobów wolnych od agresji słownej i fizycznej.
Wsparcie emocjonalne dzieci może też oznaczać skorzystanie z pomocy z zewnątrz. Jeśli zatem pomimo stosowania powyższych metod pracy z emocjami, twoje dziecko wciąż ma problem z ich łagodnym i świadomym wyrażaniem, skorzystaj z pomocy psychoterapeuty. Razem, krok po kroku przejdziecie przez najtrudniejsze emocje. Poznacie też techniki, które będą dostosowane do konkretnych potrzeb twojego dziecka. Każdy maluch jest inny, dlatego czasem warto zwrócić się po radę osób ze specjalistyczną wiedzą i doświadczeniem w dziedzinie radzenia sobie z emocjami.
