Choć zaburzenia nawyków i popędów u młodzieży to problem, który z każdym rokiem się pogłębia, to mało kogo dziwi dziś widok młodych osób na przystanku, wpatrzonych w swoje smartfony. Tylko nieliczni rozmawiają, jednak tylko przez chwilę, by jak najszybciej wrócić do przeglądania Internetu. Jeśli tego rodzaju lub inne tego typu zachowania coraz bardziej destabilizują i negatywnie wpływają na życie twojego dziecka, jako rodzic nie powinieneś tego lekceważyć. A gdy okaże się, że same rozmowy to za mało, warto skorzystać z pomocy. Tu, oprócz pomocy specjalisty, bardzo ważne jest wsparcie rodzinne w terapii.
Czym dokładnie są zaburzenie nawyków i popędów młodzieży i co możesz zrobić jako rodzic, by pomóc swojemu dziecku uwolnić się od nich?
Czym są zaburzenia nawyków i popędów?
Pod pojęciem zaburzeń nawyków i popędów kryje się grupa wewnętrznych zależności od powtarzania jednej lub kilku wybranych czynności, które na początku sprawiają przyjemność, a z czasem wykonywane są pod wpływem wewnętrznego przymusu. Przypominają one psychiczny przymus przyjmowania różnego rodzaju substancji, ale w tym przypadku zostają one zastąpione wybranym zachowaniem.
W przypadku młodzieży może to być przymus korzystania z:
- telefonu komórkowego (fonoholizm) – większość dzieci i młodzieży posiada własne urządzenie z często nieograniczonym limitem danych, co pozwala na wielogodzinne surfowanie po Internecie (siecioholizm), scrollowanie, oglądanie filmików, czy przeglądanie mediów społecznościowych (socjomania), połączone z komentowaniem aktywności innych,
- gier komputerowych — wiele z nich ma przekaz destrukcyjny, promuje przemoc i nagradza za brutalne ataki na innych postaciach, co jest promowane przejściem na wyższy poziom, przy jednoczesnym braku konsekwencji za popełnione zbrodni, które są częścią scenariusza danej gry,
- gier hazardowych, głównie online — to tak zwany e-hazard, który na początku sprawia wiele radości i jest źródłem ekscytacji, z czasem jednak do uzyskania takiej samej satysfakcji, pobudzenia czy odstresowania niezbędny okazuje się większy zakład, czy więcej zdrapek, a myślenie o graniu zajmuje coraz więcej myśli młodego człowieka, co jest jedną z pierwszych oznak zaburzeń nawyków i popędów
- zakupów (zakupoholizm) – trudny do opanowania przymus kupowania ubrań i gadżetów przekraczających dostępny budżet, co może dodatkowo prowadzić do kradzieży lub zaciągania długów,
- dążenia do idealnego wyglądu — szczególnie dotyka to młodzież, która chce być atrakcyjna w oczach innych, co niestety może prowadzić do bigoreksji (przesadnego korzystania z siłowni i zajęć fitness) oraz tanoreksji (przymusu posiadania idealnie opalonego ciała),
- zdrowej diety — to, co mogłoby służyć zdrowiu ciała, staje się sposobem na szkodzenie mu poprzez przesadne skupianie się na zdrowym jedzeniu lub sposobie jego przygotowania i spożywania. Jednak początkowa rezygnacja z małowartościowych i mocno przetworzonych produktów przeradza się w bardziej restrykcyjną formę. Ta zaś prowadzi do wyboru produktów ubogich w składniki odżywcze, co z kolei skutkuje pogorszeniem gospodarki metabolicznej i problemami zdrowotnymi.
Wsparcie rodzinne w terapii — jak pomóc dziecku wyjść z zaburzenia nawyków i popędów
Pierwszym krokiem jest dostrzeżenie problemu. Do tego zaś niezbędna jest podstawowa wiedza na temat tego, jak objawiają się zaburzenia nawyków i popędów młodzieży.
Twoją uwagę powinno zwrócić:
- rosnące zainteresowanie się danym działaniem, co z czasem sprawia, że staje się ono dominujące na tle innych i zajmuje coraz więcej czasu,
- wykorzystywanie danej czynności jako form ucieczki od nudy, problemów emocjonalnych, strachu i stresu oraz od trudności wynikających z niezrozumienia przez innych,
- coraz większa tolerancja związana z daną czynnością, której trzeba poświęcić więcej czasu, uwagi lub środków finansowych, by przyniosła oczekiwane korzyści w formie przyjemnych doznań,
- objawy świadczące o zespole odstawiennym, przyjmujące postać rozdrażnienia, awantur, napięcia, czy buntu, gdy dziecko na pewien czas utraci możliwość wykonywania wybranych czynności,
- powracanie do zaburzonych nawyków i popędów pomimo podejmowania prób zerwania z nimi,
- niespotykane dotąd konsekwencje zaburzeń w postaci pogorszenia się wyników w nauce, problemów z prawem, niedotrzymywania obietnic, okłamywania, podkradania pieniędzy itp.
Co, jednak jeśli rozmowy, tłumaczenie, czy ograniczenie korzystania z danego medium lub dostępu do źródła tego rodzaju zaburzeń okażą się niewystarczające?
Terapia w zaburzeniach nawyków i popędów młodzieży — od czego zależy jej skuteczność
Wówczas warto skorzystać z profesjonalnej pomocy specjalistów od tego rodzaju problemów psychicznych. Nie możesz jednak całej odpowiedzialności za zdrowie swojego dziecka przerzucić na innych, choćby byli najlepsi w tym, co robią. Istotnym elementem, bez którego ich działania mogą okazać się niewystarczającej, jest wsparcie rodzinne w terapii. Wynika to z faktu, iż młody człowiek nie udaje się na leczenie do ośrodka zamkniętego, tylko po każdej sesji z terapeutą wraca do domu. I właśnie wtedy szczególnie potrzebuje twojego wsparcia w procesie uwalniania od zaburzenia nawyków i popędów. W zależności od jego stopnia, niezbędne w tego rodzaju terapii jest uzbrojenie się w cierpliwość i wytrwałość. Jako rodzic musisz się też przygotować na możliwe powroty do problemu i ukrywania tego przez twoje dziecko. Jednak w takiej sytuacji zamiast karcenia, powinno się ono spotkać ze zrozumieniem z twojej strony.
Tu również niezbędna jest twoja współpraca z terapeutą i korzystanie z wiedzy na temat tego, jak powinieneś postępować, czego unikać, jak rozmawiać z nastolatkiem i co robić w sytuacjach kryzysowych. To właśnie wsparcie rodzinne w terapii nierzadko okazuje się kluczowe dla jej pozytywnego zakończenia.
Skuteczne metody terapii
Do najskuteczniejszych i najczęściej stosowanych form terapii, gdy chodzi o zaburzenia nawyków i popędów młodzieży, należy terapia poznawczo-behawioralna. Jej głównym celem jest w pierwszej kolejności przeanalizowanie wybranych sytuacji i zachowań, które stwarzają sprzyjające okoliczności do działań związanych z danym rodzajem zaburzenia. Dopiero w dalszej części terapii młody człowiek uczy się radzić sobie z emocjami, zmieniać dotychczasowe nawyki związane z zaburzeniem i wyrabiać nowe. Nierzadko terapeuci obok terapii indywidualnej stosują też terapię rodzinną, co pozwala uzyskać jeszcze lepsze efekty. Pomaga to dotrzeć do przyczyny zaburzonych zachowań, które mogą mieć źródło w relacjach rodzinnych. Wiedza ta jest bardzo cenna, ponieważ pozwala na zmniejszenie ryzyka powrotu do zaburzonych czynności w przyszłości.
