Samookaleczanie to jeden z bardziej drastycznych sposobów na radzenie sobie z trudnymi emocjami. Przynoszący chwilową ulgę i trudny do wykrycia nawet przez najbliższych, może wyrządzić wiele krzywdy osobie, której dotyczy ten problem.
Czym jest to poniekąd wstydliwe zachowanie, co może do niego doprowadzić i jak wesprzeć osobę, która się z tym zmaga?
Czym jest samookaleczanie?
Samookaleczanie to rodzaj agresji wymierzonej w siebie. Trudno to zrozumieć, gdyż naturalnym odruchem jest obrona siebie i swojego ciała przed uszkodzeniem. Jednak w przypadku osób, które się okaleczają, okazuje się to mniejszym cierpieniem niż to, za którym stoją trudne emocje.
Samookalczanie przybiera postać powtarzających się działań, których celem jest zadanie sobie bólu fizycznego. To drastyczny sposób na radzenie sobie z trudnymi do przeżycia i wyrażenia emocjami. To może być zarówno stres, złość i smutek, jak i trauma czy silny lęk. Gdy stanięcie z nimi twarzą w twarz okazuje się zbyt trudne, wówczas chwilowe cierpienie fizyczne pozwala odwrócić uwagę od bólu emocjonalnego.
W wybranych przypadkach samookaleczanie może być związane z zaburzeniami lękowymi, depresją lub zaburzeniami osobowości. W każdej z tych sytuacji niezbędna jest pomoc specjalisty i skorzystanie z wybranych form terapii.
Jakie są najczęstsze objawy samookaleczania?
Znajomość objawów samookaleczania jest bardzo ważna, zwłaszcza gdy jesteś rodzicem, opiekunem lub nauczycielem. To bowiem osoby młode, przechodzące przez trudny i nierzadko burzliwy pod względem emocjonalnym okres dojrzewania, wybierają tak drastyczny sposób radzenia sobie z silnymi emocjami.
Przeczytaj także: Zaburzenia odżywiania u młodzieży — rozpoznawanie i leczenie
Zanim jednak dojdzie do tej formy autoagresji, twoją uwagę powinny zwrócić niepokojące sygnały świadczące o tym, że twoje nastoletnie dziecko przeżywa poważne problemy. Zwykle w takich sytuacjach:
- izoluje się i większość czasu spędza we własnym pokoju,
- porównuje się z innymi, zaniżając swoją wartość i oceniając gorzej od rówieśników,
- jest bardzo samokrytyczne,
- zachowuje się ryzykownie, nierzadko na granicy prawa,
- sięga po różnego rodzaju używki,
- traci zainteresowanie dotychczasowymi aktywnościami.
Powody, które stoją za tego rodzaju zachowaniem, mogą w końcu doprowadzić do regularnego samookaleczania. To zaś zwykle objawia się:
- bliznami,
- wywołującymi krwawienie nacięciami skóry w okolicy nadgarstków, brzucha, uda i przedramienia,
- ugryzieniami,
- siniakami,
- oparzeniami,
- wyrywaniem brwi, włosów lub rzęs,
- mocnym pocieraniem skóry szorstkimi przedmiotami aż do zdarcia naskórka,
- połykaniem ostrych przedmiotów,
- drobnymi lub większymi opatrunkami na różnych częściach ciała.
Wiele osób stosuje więcej niż jeden z powyższych sposobów na zadanie sobie bólu, stąd warto znać różne formy autoagresji.
Aby ukryć skutki tego typu działań, samookaleczająca się osoba:
- wybiera ubrania z długimi rękawami i nogawkami, niezależnie od temperatury na zewnątrz,
- notorycznie zwalnia się z zajęć WF lub innych aktywności, gdzie trzeba rozebrać się do stroju gimnastycznego i odsłonić większość partii ciała,
- porusza tematykę bólu i cierpienia w szkolnych pracach pisemnych,
- rysuje mroczne rysunki na ostatnich stronach zeszytów,
- nosi przy sobie zapalniczki lub ostre przedmioty,
- spędza długie chwile w samotności w łazience, ubikacji lub zamkniętym od środka pokoju.
Regularne samookaleczanie — co może być przyczyną
Przyczyn tego rodzaju zachowań może być wiele, podobnie jak trudnych emocji, którym wypełniona jest osoba zadająca sobie ból.
Może za tym stać między innymi:
nieradzenie sobie z trudnymi emocjami — tych, szczególnie w okresie dorastania nie brakuje, a przy braku wsparcia najbliższych, zrozumienia i złych relacjach rodzinnych, mają one tendencję do pogłębiania się,
niska samoocena — negatywny obraz siebie, poczucie bycia gorszym, innym, niepasującym, biedniejszym,
traumatyczne przeżycie — doświadczenie przemocy na tle seksualnym, w tym molestowanie przez bliskie osoby, przemoc psychiczna lub fizyczna w domu, rozwód rodziców, śmierć bliskiej osoby to często zbyt duże obciążenie psychiczne i nie każdy jest w stanie sobie z tym poradzić; gdy zabraknie odpowiedniej pomocy, osoba taka może wybierać samookaleczanie jako sposób na poczucie chwilowej ulgi,
odrzucenie przez grupę rówieśników,
depresja,
zaburzenia odżywiania,
zaburzenia lękowe,
choroba afektywna dwubiegunowa.
Jak można pomóc osobie, która się okalecza?
Najważniejsze jest dostrzeżenie problemu, wyrażenie zrozumienia i zaoferowanie wsparcia. To zaś może przybrać różne formy, w zależności od relacji, jaka łączy cię z osobą, która świadomie wyrządza sobie krzywdę.
Przede wszystkim jednak:
- rozmawiaj otwarcie, z pełnym zrozumieniem i akceptacją osoby — pomoże to stworzyć atmosferę zaufania i bezpieczeństwa, co ułatwi mówienie o uczuciach i przeżywanych problemach,
- nie oceniaj i unikaj dawania gotowych rad — w zamian za to wyrażaj swój niepokój i troskę o dobro cierpiącej osoby,
- zachęć do skorzystania z profesjonalnej pomocy — jedną z najskuteczniejszych jej form jest psychoterapia behawioralna, która obejmuje nie tylko osobę, która się okalecza, ale też najbliższą rodzinę,
- bądź cierpliwy — nie próbuj przyspieszać zmian, jakie zachodzą w trakcie terapii, ponieważ zwykle tego rodzaju problemy wymagają czasu.
O czym jeszcze warto wiedzieć?
Choć najczęściej przybiera postać ukrytą, samookaleczenie zawsze jest pewną formą wołania o pomoc. Można wręcz rzec, że to rodzaj krzyku wynikającego z poczucia bezsilności. Niewypowiedziany wprost, podświadomie szuka zauważenia. Dlatego tak ważna jest czujność najbliższych i niezwlekanie z wyciągnięciem pomocnej dłoni.
Jeśli nie wiesz, jak dotrzeć do młodego człowieka, pomyśl o samodzielnym skorzystaniu z porady psychologa. Osoba ta ma nie tylko wiedzę, ale też spore doświadczenie w pomaganiu tego rodzaju osobom.
